Ζωή γλυκιά...
Λέγεται ότι οι περισσότεροι άνθρωποι σκέφτηκαν έστω και μια φορά, να αυτοκτονήσουν. Ευτυχώς μόνο το σκέφτηκαν. Γιατί θα είχαμε χάσει κάποιους αγαπημένους φίλους αν ο καθένας έκανε πράξη μια σκέψη που πέρασε βιαστική και χάθηκε.
Αρκετοί συγγραφείς καταπιάστηκαν με το θέμα της αυτοχειρίας. Σχεδόν όλοι φωτίζουν την αξία της ζωής, κάτω από όποιες συνθήκες, σκληρές, άγριες, φτάνει να αγαπάς να ζεις, να αναπνέεις είναι το παν, να είσαι ευγνώμων για την ύπαρξη σου. Αλλά κάποιοι από αυτούς τους συγγραφείς, που υμνούσαν τη ζωή, αυτοκτόνησαν οι ίδιοι, αφήνοντας άφωνους τους φανατικούς αναγνώστες τους.
Και πολλοί ήρωες, ακόμα και των κλασσικών έργων, βλέπουμε να προσεγγίζουν το θάνατο σαν κάτι που δεν εκφράζεται ως το χείριστο κακό, υπό ορισμένες τραγικές περιστάσεις ή να υποτιμάται η ομορφιά της ζωής, όταν η δυστυχία κρατά από τον λαιμό τις στιγμές μας. Ο Ουγκώ υποστηρίζει πως δεν είναι τίποτε να πεθάνεις, είναι τρομακτικό να μη ζεις. Ο Μπρεχτ προτρέπει να μη φοβάσαι τόσο πολύ το θάνατο, όσο μια ανεπαρκή ζωή. Ο Σοπενχάουερ ομοιάζει τη ζωή με ένα εκκρεμές που κινείται μεταξύ πόνου και απελπισίας. Ποιητές και νομπελίστες της λογοτεχνίας λένε φράσεις που καίνε.. Ο Καμύ εκείνο το “...θα ήταν σχεδόν εύκολο να ζεις”, ο Εξυπερύ βρίσκει “το ίδιο νόημα στη ζωή και στο θάνατο” , ο Μίλλερ θεωρεί προφανές ότι “η ζωή δεν έχει κανένα νόημα” και ο Σαρτρ δηλώνει ότι “η ζωή είναι ένα περιττό πάθος”.
Σε κάποια βιβλία που είχα διαβάσει στα φοιτητικά μου, αλλά και πιο πρόσφατα, ο ήρωας βρίσκεται σε δύσβατα μονοπάτια της ψυχής, καθώς του τίθεται επιτακτικά το δίλημμα ανάμεσα σε ένα διασυρμό ή σε μια αυτοκτονία. Με έναν τρόπο μαγικό, φανερώνεται, σαν σε κατακάθι καφέ, το μελλοντικό του δεινό πεπρωμένο. Θα βρεθεί στο έλεος μιας εξευτελιστικής διαδικασίας, θα συρθεί σε στημένη λαιμητόμο, έστω αόρατη στην εποχή μας, θα τον φτύσουν οι πάντες. Για τους υπόλογους εγκλημάτων δεν υπάρχει κατανόηση. Μόνο διαχρονική εμπάθεια. Τα παιδιά του θα ντρέπονται για το όνομα που κληρονόμησαν, η γυναίκα του θα τον εγκαταλείψει, η μάνα του θα αρρωστήσει και θα πεθάνει, όλοι του οι φίλοι θα τον στήσουν στον τοίχο. Πρέπει να διαλέξει έγκαιρα, όπου να’ ναι θα αρχίσει η ανασκαφή του. Και γρήγορα να βγουν στην επιφάνεια όλα τα λασπωμένα κομμάτια του. Ήνεγκεν η ώρα όπου θα αποδειχτεί ότι δεν έχει ξεφύγει από τις άγριες αγκυλώσεις του παρελθόντος.
Σ’ ένα τέτοιο έργο, ο συγγραφέας προτείνει την αυτοκτονία σαν καλύτερη λύση. Το απονενοημένο διάβημα είναι η μόνη οδός, δραματική αλλά λυτρωτική. Κανείς στη χώρα δε θα προλάβει να μάθει τις ανομίες του ήρωά του, δεν πρόκειται για μικροπαραβάσεις του νόμου, ούτε για υπεξαιρέσεις ασήμαντες. Έχει κατακλέψει το δημόσιο χρήμα. Έχει κάνει κι άλλα, που θα ήταν καλό να μην μαθευτούν ποτέ. Να τελειώνει, να τον κλάψουν ως ευεργέτη της πόλης, να δώσουν το όνομά του σε λεωφόρους και κτήρια, να του γράψουν εγκώμια και να μείνει στην αιωνιότητα. Έτσι κι αλλιώς η ζωή είναι σίγουρα θανατηφόρα. Τι να περιμένει; Το διασυρμό στα μέσα, τις βρισιές, τα δικαστήρια, τη φυλάκιση, την απομόνωση; Δε θυμάμαι τι αποφασίζεται στο τέλος του βιβλίου.
Λάθε βιώσας! Η ευτυχία βρίσκεται στην ψυχική ηδονή. Ο ασφαλέστερος τρόπος για να αγαπήσεις τη ζωή είναι η αυτάρκεια. Το κυνήγι της εξουσίας, η επιθυμία της χλιδής, το κόρδωμα για τα πλούτη, όλα γίνονται ακτίνες του κύκλου που έχει κέντρο του τη ζωή. Η ζωή θέλει απλότητα και λιτότητα, αν δεν μπορείς με αυτά, δε θα έχεις αληθινή ζωή. Γιατί δε λογάται ζωή όταν είσαι χωμένος στη βρωμιά, αλλά περιφέρεσαι σε αστραφτερά σαλόνια…
Η αυτογνωσία είναι το ζητούμενο, μέσα στο στοίχημα της ζωής. Και η ελευθερία να αποδεχτείς τον εαυτό σου, αφού πρώτα τον βρεις. Η εσωτερική ειρήνη δε θα αφήσει καμιά εμπόλεμη κατάσταση να σε συνθλίψει. Αν έγραφα κάτι όπου ο ήρωάς μου θα βρισκόταν ανάμεσα στο τέλος του ή στο διασυρμό του, δεν ξέρω ποια επιχειρήματα θα έβρισκα για να τον προτρέψω να επιλέξει τα δυσβάστακτα, αλλά ξέρω ότι θα τον εξωθούσα στη ζωή για έναν ηθικό και ενδεδειγμένο σκοπό: Να ψάξει τον εαυτό του. Με αδιάλειπτη ενδελέχεια. Καλύτερα να πεθάνεις με έναν εαυτό, ας σε απογοητεύσει η ανακάλυψή του, παρά με έναν άγνωστο ή ανύπαρκτο εαυτό. Μόνο τότε ο θάνατος θα είναι σαν αρχή και όχι σαν τέλος. Και το βιβλίο της ζωής σου, αν δεν τελειώνει μ’ ένα θαυμαστικό, τι πειράζει; Υπάρχουν τόσα σημεία στίξης…
Κατερίνα Μαυρομμάτη 5. 3. 2015