Δημοσίευση στην εφημερίδα ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ .
“Η ενοχή των αθώων” εκδόσεις Κέδρος, Αθήνα.
Η Κατερίνα Μαυρομμάτη με το δεύτερο μυθιστόρημά της “Η ενοχή των αθώων”, από τον Κέδρο, κατάφερε να κερδίσει τους πιο απαιτητικούς αναγνώστες καλώντας ν’ ανατροφοδοτήσουν τα γνωστά γεγονότα γύρω από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Μάχη της Κρήτης.
__ Πείτε μας κάποια πράγματα για το βιβλίο σας κυρία Μαυρομμάτη.
__ “Η ενοχή των αθώων” αποτελεί μια αντιπολεμική κραυγή που με ανθρωποκεντρική προσέγγιση δείχνει την τραγικότητα στη ζωή απλών χωρικών, όταν τον Μάη του ΄41 οι Γερμανοί εισέβαλαν από αέρος στην Κρήτη.
Μέσα σ’ ένα όχι τόσο ξεκάθαρα ιστορικό πλαίσιο, οι σκληρές αλήθειες γύρω από τη Μάχη της Κρήτης αποκτούν ψυχή. Με απόλυτο σεβασμό στις ανθρώπινες διαστάσεις της επιχείρησης κατάληψης του νησιού από τη Ναζιστική Γερμανία (Ερμής), προσπάθησα να περιγράψω την αντίσταση του κρητικού λαού κατά των Ναζί, καθώς και τις βάρβαρες εκτελέσεις αθώων από τους αδίστακτους Γερμανούς.
Δεν πρόκειται για ένα μυθιστόρημα όπου αναζητούνται ευθύνες ή ερμηνεύονται γεγονότα. Ενημερώνει για την εμπλοκή αμάχων που με τόλμη και ανδρεία μπήκαν στη μάχη κατά των αλεξιπτωτιστών που έπεφταν στο νησί. Η ανελέητη εκδίκηση των Γερμανών είναι άνευ προηγουμένου. Ο αναγνώστης αφήνεται να βυθιστεί με την καρδιά του στην ιστορία της Μάχης της Κρήτης και των όσων ακολούθησαν. Κυρίως αυτών. Γιατί η γερμανική εισβολή στο νησί σημάδεψε δραματικά τη μοίρα πολλών ανθρώπων και τους άφησε μια στάμπα ανεξίτηλη δια παντός.
__ Το βιβλίο στηρίζεται εξ ολοκλήρου σε πραγματικά γεγονότα μόνο;
__ Η μυθοπλασία εισχωρεί δειλά και η φαντασία κάνει τη δουλειά της αθόρυβα, καθώς τα συμβάντα, ζεστά πάντα για τους ανθρώπους που τα βίωσαν, είναι η ωμή πραγματικότητα που άφησε πίσω της αιώνια σκούρα σύννεφα και αναπάντητα ερωτήματα. Κάθε πόλεμος κρύβει πολλά άγνωστα μονοπάτια που οι επιζώντες θα διηγούνται μετά από δεκαετίες, πάντα με πόνο ψυχής για τον αφανισμό των δικών τους. Τα δυο στοιχεία καθαρής μυθοπλασίας που δημιούργησα εγώ για την ιστορία μου, είναι το μεγάλο μυστικό που έκρυβε η μάνα, του οποίου η αποκάλυψη θα γίνει τυχαία, μετά από πολλά χρόνια, και θα φαντάζει απίστευτο στα παιδιά της. Και επίσης το κόλπο που επινόησε ο μικρός Μάνος για να μην μπλέξει ο αδερφός του και κανένας Έλληνας με την απαγωγή του στρατηγού Κράιπε που έγινε από Βρετανούς κομμάντο και Κρητικούς αντισασιακούς. Αυτά τα δυο περιστατικά έχουν δομηθεί από την φαντασία μου. Ίσως γι’ αυτό και σχεδόν όλες οι κριτικές του βιβλίου στέκονται περισσότερο στο επικολυρικό στοιχείο παρά στο ιστορικό.
__ Γιατί θα χαρακτήριζε κανείς το βιβλίο ως διαχρονικό;
__ Θεωρώ ότι η διαχρονικότητά του έγκειται στο γεγονός ότι οι πόλεμοι του πλανήτη είναι ακόμα εδώ. Και μάλιστα τόσο κοντά μας. Δίπλα μας. Δεν μπορεί να είμαστε αμέτοχοι με ό,τι συμβαίνει τώρα στη Συρία. Οι Κρήτες τότε πίστευαν ότι ο πόλεμος δεν τους αφορούσε, αφού γινόταν μακριά, στην Ελλάδα! “Τι γυρεύουν εδώ οι Γερμανοί;.. Η Κρήτη δεν είναι Αθήνα, μήτε Μακεδονία”. Το αιωνίως αναπάντητο ερώτημα “τις πταίει;” στέκει πάντα αιχμηρό. Οι σημερινοί πρόσφυγες είναι εκείνοι του ΄22, του ΄41, του ΄74… Το πέρασμα των χρόνων λες και δεν βοηθά, η ιστορία λες και δεν διδάσκει. Οι άνθρωποι πιάνονται στο δόκανο ενός σχεδόν εθιμοτυπικού μακελειού. Ο πόλεμος είναι φίλος κολλητός του θανάτου. Του φέρνει δουλειά. Η αποπαγίδευση της ανθρωπότητας από τον πόλεμο, αργεί εμμονικά, επινοώντας χίλιες αιτίες. Ακόμα και ο Θουκυδίδης λέει ότι “ο πόλεμος είναι βίαιος διδάσκαλος”. Τελικά η ειρήνη είναι το πιο ευμετάβλητο πράγμα στον κόσμο. Εκεί που η ζωή χοροπηδά χαρούμενα, ξαφνικά εισβάλει μια τραγωδία. “Κι από ένα μεγάλο κακό, ο άθρωπος θα βγει ή κουζουλαμένος ή αποθαμένος… Η ζωή τ’ αθρώπου είναι σαν τη θάλασσα. Εκεί που τη θωρείς μέσα στην κάλμα, σηκώνει δυο κύματα κολασμένα σαν τον κακό δαίμονα. Κι όποιος βρεθεί εκειά χάθηκε…” Αυτό το στοιχείο είναι που ορίζει το βιβλίο ως διαχρονικό. Τίποτε πιο επίπλαστο από την ηρεμία του κόσμου.
__ Με ποια άλλα θέματα καταπιάνεται το μυθιστόρημα;
__ Αγγίζονται σε βάθος και πιστεύω με ευαισθησία θέματα που καίνε τις καρδιές των ανθρώπων όπως ο απαγορευμένος έρωτας, η αναγκαστική μετανάστευση, το βάσανο της πείνας, η περιφρόνηση των προσφύγων, ο τρόμος της φυματίωσης, η άδολη φιλία με Γερμανούς στρατιώτες και η αγριότητα της εκδίκησης. Και το πιο παρανοϊκό, η τρέλα του Άουσβιτς “που μας έφερε πιο κοντά στο τέλος. Ένα τέλος που δε θα μπορούσε να ήταν πιο οδυνηρό από τούτη την κατάντια”.
__ Πώς δέχτηκαν το βιβλίο στα σχολεία της Ελλάδας και της Κύπρου;
__ Αποσπάσματα του βιβλίου επιλέγονται για να διαβάζονται κατά τους σχολικούς εορτασμούς της 28ης Οκτωβρίου, όχι μόνο στην Κρήτη. Στα σχολεία εδώ στην Κύπρο, όπου με καλούν, ανακάλυψα ότι αρκετά παιδιά, ακόμα και από το δημοτικό, το έχουν διαβάσει και μάλιστα κάποιοι μαθητές δήλωσαν ότι έκλαψαν με την τραγική ζωή των πέντε μικρών αγοριών και τις περιπέτειες επιβίωσης τους. Επίσης πολλοί ήσαν εκείνοι που βρήκαν κοινά με την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, την προσφυγιά και τον χαμό αθώων αμάχων.
__ Γιατί να διαβάσει κανείς το βιβλίο σας;
__ Το μυθιστόρημα θα έλεγα ότι είναι εύληπτο ως κείμενο, αλλά αφήνει συναισθήματα έντονα και δυνατά ν’ αναβλύζουν μέσα από τις λέξεις, ώστε με το τέλος της ανάγνωσης κάτι σου μένει, κάτι έχει αλλάξει μέσα σου. Όπως ακριβώς συμβαίνει με τους ήρωες οι οποίοι αναβιώνουν τις ανελέητες συμφορές, δεκαετίες μετά, μέσα στους καφενέδες των χωριών, σαν μνημόσυνο στους νεκρούς τους. Διαβάζοντας το βιβλίο μπορεί κανείς να ξανασκεφτεί τις αιτίες που οι πόλεμοι συνεχίζονται. Δεν μου αρέσει η φράση “η ιστορία επαναλαμβάνεται”. Ως πότε; Πίσω από το ομιχλώδες τοπίο της ανθρωπότητας, θα πρέπει να καθαρίσουν τα πράγματα και να δούμε τον κόσμο μέσα από μια φωτεινότητα, αυτή της παγκόσμιας ειρήνης. Όχι σαν επιζήσασα ενός παραλογισμού, αλλά σαν απορρέουσα από την ευψυχία του ελεύθερου πνεύματος.
__ Και μια ερώτηση για το τέλος, που συνήθως τίθεται πρώτη: Τι σας ώθησε να το γράψετε;
__ Αυτό μου το ρωτάνε συνεχώς, ειδικά στα σχολεία. Καθώς και πόσο μου πήρε να το γράψω και πώς ένιωσα όταν το τέλειωσα. Πηγαίνω στην Κρήτη κάθε χρόνο από τα μέσα της δεκαετίας του 70, έχω εκεί συγγενείς και φίλους καρδιακούς. Οι διηγήσεις τους, πάντοτε με δάκρυα, με ταρακουνούσαν κάθε φορά, τόσο που θέλησα να τις καταγράψω για να μην ξεχαστούν από τους νεώτερους. Μου πήρε πολύ καιρό έρευνας και συνεντεύξεων. Αλλά η Κρήτη υπήρχε στην καρδιά μου από πολύ νωρίτερα. Στο δημοτικό σχολείο, μας είχαν πάει στον κινηματογράφο της γειτονιάς μου για να δούμε την ταινία “Η μάχη της Κρήτης”. Κυριεύτηκα από κάτι παράξενο που το κουβαλούσα πάντα. Όταν τέλειωσα το βιβλίο, “ζούσα” για πολύ καιρό στο 1941, στο χωριό εκείνο, μιλούσα κρητικά, πεινούσα, πονούσα.
__ Ξέρω ότι έχετε γράψει κι άλλα βιβλία.
__ Το πρώτο μυθιστόρημα με τίτλο “Από όνειρο σε όνειρο” επίσης αναφέρεται σε αληθινή ιστορία. Βρισκόμαστε στη δεκαετία του 50, όταν πολλοί γονείς από την φτωχή επαρχία της Ελλάδας έδιναν τα κοριτσάκια τους ως δούλες στα πλουσιόσπιτα της Αθήνας. Ένα φαινόμενο που η κοινωνία μας το έχει προσπεράσει στα γρήγορα, αλλά οι γυναίκες που έζησαν τη χρυσή φυλακή ενός ωραίου σπιτιού, που αγόγγυστα δέχονταν τις επικρίσεις, το ξύλο, τις βρισιές των κυριών τους, σαπίζοντας μες στη μοναξιά της μεγαλούπολης, χωρίς την οικογένειά τους, αυτές οι ψυχές γέμισαν εφιαλτικές απορίες που τις πιλάτευαν εσαεί.
Η ιστορία της Σοφίας που από οκτώ χρονών αναγκάστηκε να φύγει από το νησί της για την ξενιτιά (η Αθήνα τότε ήταν σωστή ξενιτιά, ακόμα και σε επίπεδο συνεννόησης), είναι αρκετά συγκλονιστική και αργότερα μεταφέρεται στην Κύπρο, με τα γεγονότα του ΄74. Ανήκω στη γενιά που έζησε τον πόλεμο από πρώτο χέρι. Χάθηκαν φίλοι μου ξαφνικά, εικοσάχρονα παιδιά που μεγαλώσαμε μαζί, από τη μια μέρα στην άλλη έγιναν θύματα μιας τραγικότατης αναμέτρησης. Σ’ αυτό το βιβλίο περιγράφω την οδυνηρή αναζήτηση στην Τουρκία και σε άλλα μέρη του κόσμου για τη ζωή ενός αγνοούμενου φαντάρου.
Επίσης κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κέδρος το βιβλίο “Η μοναξιά ένα έπος”. Πρόκειται για ποιήματα, αρκετά από τα οποία τα είχα γράψει το 1974, κάποια είχαν δημοσιευτεί στην εφημερίδα ΚΥΠΡΟΣ και ο αείμνηστος φίλος μου Μάριος Τόκας τα είχε μελοποιήσει.
__ Τι θ’ ακολουθήσει, έχετε ετοιμάσει κάτι άλλο;
__ Η δεύτερη ποιητική συλλογή μου είναι υπό έκδοση, στον Κέδρο, όπως και ένα βιβλίο με είκοσι παραμύθια που έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά. Κεντρικός άξονας των ιστοριών στα παραμύθια είναι το θέμα της αγάπης, της διαφορετικότητας και της αλληλεγγύης.
Αλλά αυτό που λατρεύω να γράφω είναι είναι τα διηγήματα! Με ενθουσιάζει να σκαρώνω μικροδιηγήματα, αν και εκδοτικά δεν προτιμούνται, ωστόσο νομίζω ότι άρχισε το αναγνωστικό κοινό να δείχνει ενδιαφέρον ξανά. Οι αγαπημένοι μου συγγραφείς είναι αγαπημένοι από τα διηγήματά τους, όχι από τα μυθιστορήματά τους. Γι’ αυτό λατρεύω τον Μπόρχες και τον Τσέχωφ. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Παπαδιαμάντης έγραψε τρία μόνο μυθιστορήματα, ενώ εκατοντάδες διηγήματα.
Μου αρέσουν πολύ τα flash fiction όπου μέσα σε περιορισμένο αριθμό λέξεων μπορεί να ειπωθεί κάτι πολύ μεγάλο και συγκινητικό. Διαβάζοντας τη μνημειώδη ιστορία έξι μόνο λέξεων του Hemingway, “For sale: Βaby shoes, never worn”, δεν γίνεται να μην δακρύσεις. Γι’ αυτό αποτελεί λογοτεχνικό διαμάντι ισάξιο σε συναισθήματα μ’ ένα ογκώδες μυθιστόρημα. Η μικρή φόρμα γενικά θα πρέπει να περιέχει μεγάλα πράγματα, γι’ αυτό θέλει πολλή φαντασία και τέχνη. Σε παιδεύουν οι λέξεις περισσότερο κι από την ποίηση ακόμα. Τα διηγήματά μου τα αναρτώ συνήθως στο διαδίκτυο.
Τα βιβλία της Κατερίνας Μαυρομμάτη (εκτός από το πρώτο που έχει εξαντληθεί, αλλά θα επανεκδοθεί), μπορείτε να τα βρείτε σε μεγάλα βιβλιοπωλεία και στα Public.
Βιογραφικό:
Η Κατερίνα Μαυρομμάτη γεννήθηκε στη Λεμεσό το 1957. Σπούδασε Γαλλική φιλολογία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο. Παρακολούθησε Γλωσσολογία στο Παρίσι και Λογοτεχνία στην Γκρενόμπλ. Εργάστηκε ως καθηγήτρια στην Αθήνα και στην Κύπρο. Ασχολήθηκε με την έντυπη δημοσιογραφία, γράφοντας χιουμοριστικά άρθρα για κοινωνικά θέματα.
Το πρώτο της μυθιστόρημα “Από όνειρο σε όνειρο” έτυχε πολύ καλών κριτικών από Ελλάδα και Κύπρο, καθώς και από άλλες χώρες.
Πήρε το πρώτο βραβείο σε πανελλήνιο διαγωνισμό διηγήματος με θέμα το φανταστικό, που έλαβε χώρα στην Αθήνα, στην Ελληνοαμερικάνικη Ένωση το 2015.
Το μυθιστόρημά της “Η ενοχή των αθώων” συμπεριλήφθηκε στα λίστα των πέντε επικρατέστερων για το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού Κύπρου.
Ευχαριστώ τον κύριο Ανδρέα Καουρή!