ΥΒΡΙΣ

Όταν πρωτογνώρισα τη λέξη “ύβρις”, στην πρώτη γυμνασίου με τη φοβερή φιλόλογό μας κυρία Καραμάνου, εξ Αθηνών ορμώμενη, με εντυπωσίασε το νόημα που έδιναν οι αρχαίοι Έλληνες σε τούτη τη μικρή, αλλά τόσο βαρύγδουπη λεξούλα. Η περιφρόνηση του θεϊκού, έκανε τη Νέμεση να ακονίζει χαντζάρια. Κι ενώ όλα όσα ειπώθηκαν από τους φιλόσοφους μας, συμβαίνει να ισχύουν ως σήμερα, τα οικειοποιούνται πια κυρίως οι ξένοι, οι οποίοι βλέπουν τις τωρινές ομοιότητες και εκπλήσσονται με τη σοφία εκείνη. Κι ενώ η ύβρις είναι φαινόμενο των ημερών μας, κανείς στη χώρα μας δε φαίνεται να φοβάται ουδεμία νέμεσιν ή τίσιν.

Άτομα σε πόστα με ηγετικό ρόλο, αντί να δείχνουν το δρόμο για εξέλιξη, καταλήγουν να συμπαρασύρουν σε χάος.  Διευθυντές σε διάφορες υπηρεσίες λειτουργούν με αλαζονικό τρόπο και αυθάδη συμπεριφορά, σπρώχνοντας ανθρώπους στην άβυσσο.

Το αυτοπαίνεμα και η ψευδολογία  έγιναν σχεδόν συνώνυμα με την πρόοδο και την ανέλιξη. Κάποιοι καταφέρνουν να ανεβαίνουν σε ψηλές κλίμακες του δημοσίου ή του ιδιωτικού τομέα, με καταχρηστικές πράξεις, χωρίς κανένα φόβο μομφής από πουθενά, μια και οι διεφθαρμένοι στηρίζονται από διεφθαρμένους.  Η συναίσθηση του χρέους μεταβάλλεται σε κατάφορη αδιαφορία για το κοινό καλό και η κολακεία κρύβει την πραγματικότητα.

  Παραδείγματα αρκετά στις μέρες μας. Ο πρόεδρος μεγάλου ομίλου εταιρειών παίρνει αποφάσεις από μόνος του, που οδηγούν οικογενειάρχες στην ανεργία. Σ’ ένα  δημόσιο νοσοκομείο, κάποιος γιατρός κλινικάρχης φέρεται με έπαρση και ασυδοσία, δηλώνοντας ψευδή έξοδα για αναλώσιμα, ώστε να κατακλέβει το κράτος. Ο διευθυντής μιας τράπεζας, με καθόλου ανόθευτα μέσα, παρασύρει τους πελάτες του, αρκετοί των οποίων είναι και φίλοι του, να μετατρέψουν τα λεφτά τους σε χρεώγραφα πιστεύοντας ότι έτσι θα σώσει την τράπεζα, άρα τη δουλίτσα του, και δεσμεύει όλες τις οικονομίες του κοσμάκη, όταν το κλείσιμο της τράπεζας δεν αργεί να έρθει. Σε πανεπιστήμιο ακόμα γίνονται αυθαιρεσίες, ώστε κάποιοι καθηγητές να επωφελούνται οι ίδιοι, τσεπώνοντας τεράστιες μίζες και εξυπηρετώντας απεχθή σχέδια. Και διάφοροι πρωθυπουργοί, υποσχόμενοι για έργα και ανάπτυξη, οδηγούν την οικονομία της χώρας τους σε τέλεια καταστροφή, λειτουργώντας ως βασιλείς - ήλιοι. Η εξουσία στα χέρια τους έγινε ένα με το “εγώ είμαι το κράτος”, και αντί αυτοί να υπηρετούν τον κόσμο, θεώρησαν ότι ο κόσμος είναι ο υπήκοος λαός που  θα τους υπηρετεί.

Η αιδώς που θα έπαιζε κάποιο ανατρεπτικό ρόλο, παντελώς απούσα, επιτρέπει σε άτομα χωρίς ηθικό περιεχόμενο, να οδηγηθούν προς την κατεύθυνση ενός ισχυρού “εγώ”, προσκρούοντας  σε απερισκεψία, οίηση, ασέβεια, αλλά πάντα χωρίς την αναμονή κάποιας τιμωρίας ή συντριβής. Τίσις θα πει απότιση, άρα ανταπόδοση και τελικά δίκαιη οργή που ζητά αξιολόγηση της ζημιάς και επέμβαση από κάπου για αποκατάσταση του λάθους.   Αν δηλαδή προχωράς με καυχησιές και κομπασμούς, χωρίς κανένα ουσιαστικό πρόγραμμα, παρασύροντας κόσμο σε αφανισμό, για να διατηρήσεις το δήθεν κύρος σου,  τότε θα έχεις να δώσεις λόγο κάπου (στην αρχαία Ελλάδα  στους θεούς), επειδή θα έχεις υπερβεί την ανθρώπινη φύση σου. Kαι οι ερινύες παραμονεύουν αόρατες αλλά ανυποχώρητες.

Οι ψυχίατροι βεβαιώνουν ότι άνθρωποι που αγαπούν την ηγεσία και φέρονται με ασυδοσία εγωισμού, και εμμένουν να επιβάλλονται με κάθε μέσο,  έχουν ένα υπόβαθρο  ψυχρό και ανασφαλές. Προέρχονται συνήθως από πολύ μίζερες και προβληματικές  οικογένειες όπου έλειπαν ακόμα και τα απαραίτητα, ωθώντας τους στην επιμονή τους να ηγηθούν και να διακριθούν. Υπάρχει η περίπτωση αλαζόνα ηγέτη, ο οποίος παραλογιζόταν με τις απαιτήσεις από τους υπηκόους του, γαντζωμένος στην θεατρική του αυτοπεποίθηση,  πασκίζοντας να αποδείξει ότι τα καταφέρνει καλά, άφησε πίσω του φτώχεια, πείνα και θλίψη στη χώρα  και εν τέλει είχε αποκαλυφθεί ότι μεγάλωσε σε πλινθόκτιστο σπίτι με πατημένο χώμα, όπου η οικογένεια κοιμόταν μαζί με τα ζώα τους, ο πατέρας του ήταν βοσκός, αγράμματος, μέθυσος και  βίαιος με τη γυναίκα του και τα παιδιά του.  Η εγωπάθεια και τα κόμπλεξ έχουν βαθιές ρίζες από τα παιδικά, αλλά όταν γίνουν δέντρο ψηλό, φαίνονται μόνο οι πρασινάδες και οι φυλλωσιές, ας προέρχονται από οχετούς και κοπριές.

Μήπως τελικά τα σύνδρομα δεν είναι τόσο αθώα όσο νομίζουμε; Μήπως η λέξη “ύβρις” θα πρέπει να επανακτήσει το αρχικό της νόημα, ακολουθούμενη από τον τρόμο νεμέσεως, και να σταματήσουμε να πιστεύουμε ότι “ύβρις” θα πει απλά “βρισιά;”  

Κατερίνα Μαυρομμάτη 16/7/2015