Kριτική για το βιβλίο μου "Η ενοχή των αθώων"

        Θα μπορούσα να …οχυρωθώ πίσω από ένα μεγαλόπρεπο «το λακωνίζειν εστί φιλοσοφείν» …σαν Λάκωνας και να γράψω μια σύντομη κριτική, όμως για ένα τέτοια βιβλίο θα ήταν τουλάχιστον ασέβεια…

        Πρόκειται για ένα εξαιρετικό από κάθε πλευρά βιβλίο που αφενός ενημερώνει ιστορικά, αφετέρου βάζει τόσους πολλούς προβληματισμούς για ένα θέμα που ανά τους αιώνες ταλανίζει την ανθρωπότητα και οι απαντήσεις είναι τόσο δύσκολες… Πόλεμος σαν μια αναπόφευκτη κατάσταση και αθώοι άνθρωποι που εμπλέκονται αναπόφευκτα; Εδώ είναι όλη η αξία, η σημασία και το μεγαλείο του βιβλίου και η συγγραφέας το πραγματεύεται αριστοτεχνικά με την υπέροχη γραφή της, δίνοντας ανάγλυφα την τοιχογραφία μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου σε ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό σημείο, με ανθρώπους με πολύ συγκεκριμένα χαρακτηριστικά όπως είναι οι Κρητικοί…

        Μέσα από μια μεγαλειώδη απεικόνιση των τόπων που εκτυλίσσονται τα γεγονότα και τα εξαιρετικά ψυχογραφήματα των απλών ανθρώπων που ξαφνικά από την ειρηνική ζωή περνούν σε αγριότητες πολέμου με τόσο τραγικά αποτελέσματα, δημιουργείται ένα απίστευτο επικολυρικό σκηνικό με ισορροπημένες και έξοχες περιγραφές..

       Εδώ θα σταθώ για λίγο στο όρο “πένα”. Λέμε αυτός έχει καλή πένα και εννοούμε την εικόνα που προσλαμβάνουμε διαβάζοντας ή την αίσθηση που αποκομίζουμε. Όμως η πένα της Κατερίνας Μαυρομμάτη κεντάει κυριολεκτικά σε κάθε φράση, σε κάθε ενότητα και με απίστευτα λεκτικά στολίδια, δημιουργεί έναν υπέροχο γλωσσικό καμβά και η περιγραφή και κατά συνέπεια η ανάγνωση είναι τέρψη ψυχής! Έχω σημειώσει 48 εδάφια ακριβώς δειγματοληπτικά για του λόγου το αληθές… Ενδεικτικά θα αναφέρω στη σελίδα 199 «…έτσι είπε θα κάνουμε. Θα της γυρίσουμε την πλάτη, και μπορεί να την αναγκάσουμε να γλυκάνει με τον καιρό. Όσο την κοιτάμε επίμονα, τόσο κακομουτσουνιάζει…» Ο Νίτσε αυτό το είχε πει λίγο διαφορετικά: «αν κοιτάζουμε επί πολύ ώρα την άβυσσο στο τέλος θα μας κοιτάξει και αυτή…»

        Στη σελίδα 245 «…Είχε μια λιακάδα από αυτές του Φλεβάρη, γιατί ο Φλεβάρης, άμα αποφασίσει να γελάσει, γελάει καλλιά κι από το καλοκαίρι, και, παρ’ όλο που ’ναι κουτσός χορεύει πηδώντας μες στις λιακάδες του, να μη νομίζει ο Γενάρης ότι μοναχά εκείνος έχει ήλιο που αρέσει στις Αλκυόνες –ο ήλιος του Φλεβάρη μυρίζει κιόλας άνοιξη…» Σελίδα 192 «…αν ο καθένας πλέκει έναν πόντο το νήμα της ελευθερίας κάποτε θα τυλίξει γύρω γύρω τον πόλεμο και θα τον πνίξει…»

         Σε κάποιες άλλες πάλι αγγίζει μεγαλόπρεπα Μάρκες και μαγικό ρεαλισμό… Σελίδα 265 «οι ερωδιοί στριμώχτηκαν σ’ ένα κλαδί να θρηνήσουν. Τα καλάμια λύγισαν από τη λύπη τους , οι σαύρες ακινητοποιήθηκαν από το φόβο τους...» ή στη σελίδα 267 «κάποτε θα καθαρίσει ξανά το νερό από κάθε σημάδι αίματος, θα βγάλουν πολλή πρασινάδα τα δέντρα, θα κόβουν βόλτα νυκτερινή οι άρκαλοι, κακοφτιαγμένοι αλλά ανήξεροι από ασχήμιες της ζωής, θα έρχονται και οι σπίνοι, οι φλώροι και οι κορυδαλλοί και, σε συνεργασία με τον ήλιο και τα νερά, θα τραγουδούν για να προκαλούν το ταίρι τους…»

        Είναι υπέροχο το κοντράστ ανάμεσα στις σκηνές της ειρηνικής ζωής των ανθρώπων και στις καταστροφές και την οδύνη του πολέμου και δίνεται όσο καλύτερα γίνεται! Όπως επίσης και την εκπληκτική περιγραφή της υπέροχης Κρητικής φύσης. Παράλληλα η συγγραφέας δίνει ανάγλυφα τον ψυχικό κόσμο των ηρώων, κάτι που αντανακλά σε ολόκληρο το νησί και σε όλους τους ανθρώπους. Περιγράφει γλαφυρά και μοναδικά τα γεγονότα και κάνει τον αναγνώστη να νιώθει τόσα συναισθήματα και να βάζει τόσους προβληματισμούς και ερωτήματα. Νομίζω πως η αξία του βιβλίου είναι ακριβώς αυτή, αφού σύμφωνα με τον Εκο οι αναγνώσεις δεν μπορεί να είναι ούτε μια αλλά ούτε και άπειρες. 

      Προσεγγίζεται πολύ σωστά, πολύ υπεύθυνα και από πάρα πολύ σωστή απόσταση το ακανθώδες ερώτημα: Γιατί οι μη εμπόλεμοι να έχουν θύματα; Αν οι άμαχοι δεν είχαν αναμειχθεί; Κυριολεκτικά τραβά τον μπερντέ (όπως γράφει) του πολέμου και αφήνει όλους μας να δούμε τι κρύβεται πίσω… ακριβώς για αυτό το χαρακτήρισα αντιπολεμικό!

        Ένα άλλο αξιοπρόσεκτο και άξιο θαυμασμού σημείο είναι η συχνή και τέλεια απόδοση των ιδιωματισμών της Κρητικής γλώσσας που φέρνει τον αναγνώστη πιο άμεσα, μέσα στα δρώμενα…

      Πέρα από τους προβληματισμούς που αυτόματα μπαίνουν αφού διαβάσει κανείς ένα βιβλίο, συνειδητοποιεί ο αναγνώστης πως κανένας δεν είναι αμέτοχος και έξω από καταστάσεις που βίωσαν κάποιοι άλλοι σε κάποια άλλη χρονική στιγμή… θεωρώ σημαντική και ασπάζομαι την άποψη που διατυπώνεται πως «Ένα τεράστιο νεκροταφείο έγινε η Κρήτη. Για τους πεσόντες, που αλλιώς τα μέτρησαν και αλλιώς τους βγήκαν. Και από τις δυο πλευρές. Οι μεν Γερμανοί δεν μπορούσαν καν να φανταστούν τη συμμετοχή αμάχων στη σφαγή των αλεξιπτωτιστών τους, οι δε Κρητικοί καθόλου δε σκέφτηκαν τα αντίποινα. Από λάθος θεώρηση ξεκινά ένα μεγάλο λάθος. Και γρήγορα γίνεται τεράστιο. Και καταπίνει τα πάντα…» Και εδώ θα προσθέσω πως και στην Κύπρο (από όπου κατάγεται η συγγραφέας), από λάθος θεωρήσεις έγιναν τεράστια λάθη και πάλι οι αθώοι ήταν τα θύματα…

        Να επισημάνω και την ανθρώπινη διάσταση που αποδίδει έξοχα και εμφαντικά, πως μέσα στους Γερμανούς υπήρχαν και καλοί, γιατί, σε όλη τη γη παντού και πάντα θα υπάρχουν συνθήκες και καταστάσεις που θα αναγκαστεί ο καθένας να μονολογήσει «Ευτυχώς που υπάρχουν και θα υπάρχουν ΑΝΘΡΩΠΟΙ…»

        

Βασίλης Γκανάς

Σπάρτη